%20(7500%20%C3%97%201400px).png){kind=logo}
Waterfilter of waterzuiveraar? Wat heb ik nodig? Een kleine gids
Drinken is belangrijk. Tijdens een wandeltocht of om het even welke fysieke activiteit nog meer. Wat doe je echter tijdens een meerdaagse trektocht? Voor je hele tocht tientallen kilo's water meesleuren? Neen. Gelukkig hoeft dat niet en zijn er tal van mogelijkheden om je onderweg te bevoorraden met dit vloeibare goud, namelijk met waterfilters en -zuiveraars.
In dit artikel behandel ik de verschillende opties en ga ik dieper in op de keuzes die je hebt als wandelaar. Zodoende kan je je goed bewapend op pad begeven.
Inhoud van dit artikel:
Waar kan je water vinden?
Uiteraard is de supermarkt een zeer evidente en makkelijke plaats waar je onderweg water kan vinden. En bovendien moet je het niet filteren of behandelen tegen allerhande vuiligheid en bacteriën. Alleen zit je dan met het probleem van afval dat je niet steeds kwijt kan en dat eigenlijk onnodig is. Op meer afgelegen plaatsen zal je niet zo gauw een supermarkt tegenkomen. In de dorpen zonder winkel kan je soms terecht bij bewoners en op kerkhoven (althans in West-Europa). De kraantjes op een kerkhof zijn in bijna alle gevallen aangesloten op het distributienet en hebben dus drinkbaar water. Wel opletten tijdens de winter, want dan worden de waterleidingen afgesloten zodat ze niet kapot vriezen.
Drinken uit fonteinen kan in sommige gevallen ook. In Frankrijk staat bijvoorbeeld meestal aangegeven of je dat water kan drinken, of niet. De bordjes "Eau Potable" of "Eau Non Potable" zijn bekend. In andere landen is het niet steeds duidelijk in welke mate je het water mag drinken en of je het moet zuiveren. En wat doe je in de vrije natuur, wanneer het water in rivieren rijkelijk stroomt of er water in een klein meer te vinden is? Kan je dat zomaar drinken?
Waarom water filteren?
Water in bronnetjes, meren en rivieren kan pathogenen en andere vervuiling bevatten die jou erg ziek kunnen maken, al dan niet met consequenties op lange termijn. Ondanks de helderheid van het water kan je niet met zekerheid zeggen of er niet iets in het water zit dat jou ziek kan maken. De kans bestaat dat wanneer je water uit een rivier drinkt zonder het eerst te filteren, er niets gebeurt. Maar het is nog steeds het veiligst om steeds te filteren. De meest voorkomende pathogenen, of ziektekiemen, zijn protozoa, bacteriën en virussen:
Protozoa:
​Eencellige organismen
Grootte: 5 tot 100 micron (1 micron is 0,001mm)
Zitten in alle soorten water
Bekende soorten: Cryptosporidium, Giardia en parasieten
Overgedragen door menselijke en dierlijke ontlasting
Parasieten komen vooral voor in ontwikkelingslanden
Kunnen verwijderd of gedood worden door filters, UV en koken
Zijn bestand tegen chemicaliën
Bacteriën
Eencellige organismen
Grootte 0,1 tot 1 micron
Zitten in alle soorten water
Bekende soorten: Salmonella, E.coli, Cholera
Overgedragen door menselijke en dierlijke ontlasting
Kunnen verwijderd of gedood worden door filters, UV, koken en chemicaliën
Virussen
Grootte: 0,01 tot 0,1 micron
Komen vooral voor in ontwikkelingslanden en nabij populaire (kampeer)plaatsen bij ons
Bekende soorten: Rotavirus, Hepatitis A, Norovirus
Overgedragen door menselijke ontlasting
"Purifier" nodig om te zuiveren
Hoe ziek kan je worden?
Als je voldoende virussen, bacteriën of protozoa (aantallen hangen af van de soort) in je lichaam gekregen hebt door het drinken van besmet water, dan wordt je in de meeste gevallen ziek. Symptomen kunnen snel optreden, na een dag, maar even goed na een week of meer (zoals bvb Giardia). Je kan te maken krijgen met misselijkheid, (bloederige) diarree, buikpijn en -krampen, hoofdpijn, koorts en braken. Allemaal dingen die je wil vermijden terwijl je op trektocht bent. In vele gevallen gaan de symptomen vanzelf weer verdwijnen, maar protozoa zoals Giardia kunnen serieuze consequenties hebben bij niet-behandeling. Dan kunnen de symptomen chronisch worden en kunnen er complicaties optreden.
Wie wil kan voor meer informatie de zoekfunctie op de uitstekende website van het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu raadplegen.
Filter vs Purifier: het verschil
Zoals je in bovenstaande lijst kon zien, zijn virussen de kleinste pathogenen die je in water kan tegenkomen. Een gewone waterfilter kan virussen echter niet uit het water zuiveren omdat de poriën van die filter (het gaat in de meeste gevallen om een holle vezelfilter) te groot zijn, namelijk meer dan 0,1 micron oftewel 0,0001mm. Om virussen te verwijderen heb je een waterzuiveraar of purifier nodig. Er is dus een onderscheid tussen filteren (bacteriën en protozoa) en zuiveren (ook virussen). Aan de buitenkant zal je het verschil tussen een filter en zuiveraar niet zien. Vergelijk de MSR Guardian en de MSR Miniworks EX. Enkel op microscopisch vlak zie je dat waterzuiveraars fijnmaziger zijn met poriën van 0,02 micron.
Op veel plaatsen, zeker in onze contreien, heb je eigenlijk geen purifier nodig omdat de hygiëne bij ons zeer goed is en we waterzuiveringsinstallaties hebben. Anderzijds is de veiligste methode nog steeds om water te zuiveren en niet enkel te filteren. Hetzij met een purifier, hetzij met een filter gevolgd door een chemische zuivering. Niet alle chemische middeltjes die in de handel te verkrijgen zijn doen hetzelfde. Zo zijn er die enkel bacteriën doden, anderen doden virussen en bacteriën, maar kunnen niet alle protozoa aan. Later meer daarover
Soorten waterfilters en -zuiveraars
Hieronder een kort overzicht van de voor- en nadelen van elke soort
Type | ​+ | - |
​Pompfilters en -zuiveraars  |
|
|
Flesfilters en -zuiveraars  |
|
|
Zwaartekrachtfilters en -zuiveraars ("Gravity")  |
|
|
Knijpfilters  |
|
|
"Straw"-filters  |
|
|
Chemicaliën  |
|
|
UV  |
|
|
Water koken |
|
|
Welke moet ik kiezen? Filter of Purifier?
Veel zal afhangen van waar je heen gaat. Trek je naar een ontwikkelingsland, waar de oorsprong van het water onzeker is - ook al betreft het kraantjeswater - dan heb je een waterzuiveraar nodig. Datzelfde geldt ook voor drukbezochte plaatsen waar de hygiëne niet altijd optimaal is. Denk maar aan een drukke kampeerplek naast een meer of rivier. Als de overige kampeerders zich niet aan de Leave No Trace-regels houden en in het wild rondkakken zonder de nodige voorzorgen, dan zal je eveneens een purifier (of filter en UV-lamp of chemicaliën) nodig hebben. Lees zeker het artikel "Wildkakken in 6 stappen" om te weten te komen hoe je in de natuur het best naar het toilet gaat. De virussen waarmee wij rekening moeten houden worden immers voornamelijk van mens op mens overgedragen. Daar waar geen mensen zijn, heb je dus een geringe kans om een virus op te lopen.
Chemische zuiveraars
Er bestaan verschillende chemische oplossingen om drinkwater te zuiveren, zoals druppels en tabletten. Hoewel deze handig en goedkoop zijn, zijn het niet de meest effectieve methodes. Zo zijn ze niet doeltreffend tegen protozoa, noch tegen chemische verontreiniging of vuil en dus moet je dat water voorfilteren (zie hieronder). Hadex van Care Plus is bijvoorbeeld enkel effectief tegen bacteriën, terwijl de Micropur-tabletten van Katadyn werken tegen bacteriën en virussen. Tegen protozoa zal alleen Micropur Forte deels beschermen. Zoals in de tabel hierboven beschreven, moet je ook een poos wachten vooraleer je het gedesinfecteerde water kan drinken. En dan is er nog het probleem dat deze middeltjes een houdbaarheidsdatum hebben.
Voorfilteren
Om het eigenlijke filterelement niet voortdurend te moeten kuisen, hebben de meesten filters een voorfilter. Dat is handig in vuil water. De voorfilter zorgt er voor dat de grove deeltjes buitengehouden worden en het filterproces optimaal plaatsvindt. Zo verleng je ook de levensduur van het filterelement. Wil je water met UV of chemicaliën behandelen moet je ook voorfilteren als je geen vuiligheid wil drinken.
Koolstof
Actieve koolstof wordt aan filters toegevoegd om geuren en slechte bijsmaken te neutraliseren, maar bindt ook chemicaliën aan zich. Dat is goed, want dat betekent dat chemische stoffen die zich in de natuur kunnen bevinden, al dan niet door industriële vervuiling, door de koolstof uit het water gehaald worden. Dat heeft echter zijn grenzen. In de draagbare waterfilters en -zuiveraars die ook chemicaliën filteren zit er actieve koolstof die het ergens tussen 100 en 400 liter lang uithoudt. Daarna verliest het zijn filtereffectiviteit tegen chemicaliën en krijg je ook weer een vieze smaak van het water. In dat geval moet je dus het filterelement vervangen. Bij de producten van Grayl, veruit de betere op de markt, moet je dan ook om de 150 à 250 liter water het hele filterelement vervangen.
Vriestemperaturen
Eerst en vooral: het is niet omdat het vriest dat je geen problemen met micro-organismen zoals bacteriën en protozoa kan krijgen. Je moet dus ook filteren bij temperaturen onder nul. Het enige probleem is dat de meeste filters bestaan uit holle vezel en die is gevoelig voor vorst. Als de holle vezel bevriest en daarna weer ontdooit, dan gaat hij stuk. Of een holle vezelmembraan nog werkt zoals zou moeten, kan je onmogelijk nagaan.
Daarom is het goed om in winterse omstandigheden een alternatief zoals chemische producten te gebruiken. Vloeibare chemische producten kunnen eveneens bevriezen. De oplossing zijn dan tabletten zoals Micropur, alleen kan je die in België niet meer vinden. Je moet dan nog rekening houden met een tragere zuivering.
Je filter hou je best zo goed mogelijk warm. Dat kan door hem in de rugzak in kledij te hullen en hem 's nachts mee te nemen in de slaapzak (in een zakje, zodat er geen water lekt). Een UV-lamp zal bij vorst ook niet ideaal werken, doordat batterijen kunnen leeglopen door de koude.
Mijn ervaringen
In een langer verleden gebruikte ik Micropur-tabletten. Maar een vijftal jaar geleden ben ik overgeschakeld op een MSR Trailshot. Deze filtert enkel bacteriën, protozoa en grove partikels. Water neem ik eigenlijk enkel op plekken waar niet te veel mensen zijn. Zodoende kan ik virussen vermijden. Virussen die voor mensen gevaarlijk zijn, zijn immers van menselijke oorsprong. Uitzonderingen bestaan, denk maar aan het coronavirus dat door dieren op mensen werd overgedragen. Maar dat soort virussen is veel minder frequent en de virussen die dieren verspreiden in de vrije natuur zorgen tot op heden niet voor problemen bij mensen.
Overzicht waterfilters en waterzuiveraars
Tot slot mag een overzicht van waterfilters en -zuiveraars die in West-Europa verkocht worden, zeker niet ontbreken. Klik op onderstaande afbeelding om het pdf-document te raadplegen.
Foto's: MSR, Platypus, Steripen, Lifestraw, Care Plus, Sawyer, tenzij anders vermeld.
Vond je dit artikel nuttig? Laat dan hieronder een commentaar achter of klik op het hartje om te liken!
Interessante links :
Artikel Ultimate Hiking: "Wildkakken in 6 stappen"